Sıcak çarpması nedir? Sıcak çarpması belirtileri nelerdir?
Sıcak çarpması sıcağa maruz kalmayla ortaya çıkan, vücut ısısını düzenleyen sistemlerde bozulmanın bulunduğu, vücut ısısının genellikle 40°C’den fazla olması ve kan değerlerinde bozulma ile karakterize bir hastalık durumudur. Sıcak çarpmasının en sık nedeni güneşe uzun süre alışılmadan maruz kalınmasıdır.
Sıcak çarpması özellikle yaz aylarında çocuklarda, yaşlılarda, askerler ve atletler gibi güneşte egzersiz yapan gençlerde görülmektedir.
Sıcaklarda uygun olmayan giyim şekli, sıcak ve nemli hava koşullarına maruz kalma, aşırı ve yağlı beslenme ve yetersiz sıvı alımı gibi etkenler sıcak çarpmasına neden olabilir. Tedavi edilmediği takdirde ölüm veya ciddi sağlık sorunlarına (sinir hasarı, organ hasarı) yol açabilen bir durumdur. Bazı araştırma serilerinde ölüm oranları %70 gibi yüksektir.
Egzersize bağlı sıcak çarpması daha çok normal ortam ısısından fazla sıcaklıkta egzersiz yapan genç bireylerde görülür.
SICAK ÇARPMASI BELİRTİLERİ NEDİR?
Vücut ısısı 40°C’nin üzerindedir
Bitkinlik, yorgunluk
Aşırı terleme (terleme daha sonra azalır)
Adale krampları
Sıcak ve kuru cilt
Baş dönmesi
Davranış bozukluğu
Sinirlilik
Mide bulantısı, kusma, mide krampları
Bilinç kaybı
Hızlı ve zayıf nabız
Küçük çocuklarda havale geçirme
Hızlı ve zayıf nabız
SICAK ÇARPMASI KİMLERDE DAHA SIK GÖRÜLÜR?
5 yaş altı çocuklar ve 65 yaş üzeri kişiler, kalp hastaları, böbrek hastaları, diyabet hastaları, kanser hastaları, tansiyon hastaları, hamileler, ilaçlar ( idrar söktürücüler, psikiyatri ilaçları, tansiyon ilaçları, kalp ilaçları vb), alkol kullanımı, aşırı kilolu ya da aşırı zayıf olan kişiler, psikolojik ya da psikiyatrik hastalığı olan kişiler, sürekli ve bilinçsizce diyet yapanlar, yetersiz sıvı alanlarda sıcak çarpması tehlikesi fazladır.
SICAK ÇARPMASINA NEDEN OLAN FAKTÖRLER
Güneşe aşırı ve alışmadan maruz kalma
Güneş altında ya da sıcak ortamda uzun süre çalışma
Güneş altında bırakılmış araba, kapalı ortamda bulunma(hava sıcaklığı 21 derece iken araba içinde kapalı ortamda 49 dereceye kadar yükselebilir)
Plaj, kumsal, hamam, sauna gibi aşırı sıcak ortamlar
Sıcak havalarda yeterli su içmeme
Sıcakta veya güneş altında egzersiz yapma veya yürüme
SICAK ÇARPMASINI ÖNLEMEDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER
Açık renkli, bol kıyafetler, koruyucu uzun kollu tişörtler giydirilmeli
Koruma faktörü en az + 30 olan güneş koruyucu kremler kullanılmalı ve bu kremler çocuğunuz güneşe çıkmadan yarım saat önce sürülmeli
Başın direk güneş maruziyetini önlemek için geniş kenarlıklı açık renk şapkalar tercih edilmeli
Çocuklarımıza gölge kuralı öğretilmeli ve gölgesinin kendi boyundan kısa olduğu saatlerde dışarıya çıkmasının uygun olmadığı hatırlatılmalı
Çocuklarımızın saat sabah 10:00 ve öğleden sonra 16:00 arası direkt gün ışığına maruz kalması önlenmeli
Günün sıcak saatlerinde dış ortam aktivitelerinden ve egzersizden uzak durulmalı
Dış ortam aktiviteleri sabah erken saatlerde veya güneş batımından sonra yapılmalı
Güneş ışınlarının yansımalarına dikkat edilmeli, kum ve su ışınları yansıttığı için bu gibi alanlarda korunma artırılmalı
Çocuğumuzun yeterli sıvı alımına özen gösterilmeli, susamadan dahi sıvı tüketilmeye çalışılmalı
SICAK ÇARPMASI TEDAVİSİ NELERDİR?
Sıcak çarpmasından şüphelenilen durumlarda ilk yapılması gereken acil yardım çağırmaktır.
Ateş düşürücü verilmesinin faydası yoktur. Esas tedavi hastayı soğutmaktır. Kişiyi gölge daha soğuk bir alana taşıyarak, giysilerini çıkarıp cildini sürekli olarak ıslatarak olay yerinde tedaviye başlanmalıdır. Esinti yaratmak için yelpazeleme veya üstü açık bir araçla transport buharlaşma yoluyla soğutmayı artıracaktır. Kişinin bilinci yerinde ise sıvı alımı sağlanması gerekir ancak bilinci yerinde değil ise hastanın boğulmasına neden olabileceği için sıvı madde verilmemesi gerekir. Hasta hastaneye ulaştığında soğutma ve destektedavisinin bir yoğun bakım ortamında sağlanması en doğrusudur.
Çocuk sağlığı ve hastalıkları Uzmanı Dr. Zeynep Öz